Als je een superheld was, wat zou jouw superkracht dan zijn? Kunnen vliegen? Jezelf onzichtbaar maken op commando? Ik weet wat ik zou kiezen: in het hoofd van anderen kunnen kijken en hun gedachten kunnen lezen. Dat zou me als coach, trainer en facilitator enorm vooruithelpen. Gedachten en meningen boven water krijgen is vooral als facilitator een belangrijke skill. Maar ook leidinggevenden kunnen er hun voordeel mee doen, want als je je team aan de slag wil laten gaan met hun eigen ideeën of hun input wil dan moeten ze wel hun gedacht durven/kunnen zeggen! In deze post vind je alvast de 5 basis elementen die je nodig hebt om een goede sessie te faciliteren.
Laat je ego thuis
De tijd dat de trainer als expert het hoge woord voerde, die is al lang voorbij. Als facilitator wil je het beste uit de groep naar boven halen en help je hen om een vooraf bepaald doel samen te bereiken. En dus ben je vooral op zoek naar hun inbreng.
Dat betekent heel concreet dat je jezelf NIET op de voorgrond zet. Als jij praat, praat de groep namelijk niet. En mensen leren vooral bij door met anderen in gesprek te gaan. Een goede facilitator kan een groep op de voorgrond plaatsen en verlaagt de drempel voor deelnemers om het podium te betreden.
Hij treedt daarbij op als een scheidsrechter die een aantal principes bewaakt. Denk bijvoorbeeld aan respectvol communiceren, gelijke inbreng, bewaken van tijd versus doel. Deze principes kunnen door hem, of in overleg, bepaald zijn.
Een hoofd en ogen vol vraagtekens
Als facilitator stel je vooral veel vragen aan de deelnemers en is het je opdracht om de deelnemers te doen nadenken over het thema dat op tafel ligt. Deelnemers gaan als vanzelf hun vragen opnieuw naar jou richten en dan is het de kunst om de vraag terug te geven aan de groep zodat iedereen er samen over nadenkt.
Een aantal vragen die een gesprek kunnen openbreken:
- Wat denk je zelf?
- Wat is jouw visie?
- Wat stel je zelf voor?
- Wat denken de anderen?
- Wat doen we hiermee?
Durf de vraag dus terug te kaatsen als hij jou richting uit komt. Denk eraan dat je deelnemers aan het werk zet als je een vraag stelt. Het is dus ook heel normaal als het even stil wordt. Durf de stilte toe te laten zodat mensen kunnen nadenken.
Wordt de stilte écht oncomfortabel? No panic! Tijdens mijn lerarenopleiding leerde ik van prof. Geert Kelchtermans dat er altijd iemand zich zal opofferen om die te doorbreken. De reden is vaak heel simpel: mensen kunnen er zelf niet meer tegen (‘verlos ons uit ons lijden!’) of hebben met jou te doen . Nog steeds geen Chinese vrijwilliger die wil opstaan? Vraag dan wat de stilte betekent of hoe je deze mag interpreteren.
Een vergrootglas om te zoeken naar de vraag achter de vraag en de mening achter de opmerking
Een veel gestelde vraag tijdens de opleiding ‘faciliteren met impact’ is hoe je omgaat met weerstand. Actieve weerstand lijkt lastig te pareren, maar dat is eigenlijk de meest makkelijke vorm van weerstand.
Als ze niets zeggen (maar wel dénken ‘jaja, het zal wel…’) is dat veel moeilijker omdat je niet weet wat er in hun hoofd omgaat (begin je mijn keuze van superpower te snappen?).
Hetzelfde geldt voor een deelnemer die een opmerking geeft. Neem je vergrootglas en kijk wat hij of zij eigenlijk wil zeggen. Ga er niet te snel van uit dat je hem/haar snapt. Stel voldoende vragen om zeker te zijn dat je hem/haar begrijpt.
Daarbij komt dat mensen het belangrijker vinden om gehoord te worden dan om gelijk te krijgen. Geef in eerste instantie dus ruimte voor opmerkingen/vragen. Exploreer ze!
Schiet op scherp met een doelgericht ontwerp
Ik geloof in structuren ontwerpen om tot een doel te komen dat vooraf bepaald is (of onderweg veranderd, dat kan ook). Wees niet te snel tevreden als je op voorhand de doelstelling bevraagt voor een groepssessie. Ga aan de slag met volgende vragen:
- Wat wil je precies bereiken?
- Wat moet er opgeleverd worden?
- Hoe moet dat eruit zien?
- Welke criteria zijn bepalend voor het resultaat?
Als je niet weet waar de roos staat, is de kans dat je raak schiet klein. Een tip om de doelstellingen scherp genoeg te maken is om de lens heel scherp te zetten en je af te vragen wat je zult zien en horen als het resultaat bereikt is. Kan je het visualiseren? Als je dit kan, is het meestal scherp. Als je het niet kan zien, is het niet scherp genoeg.
Als je mikt op ‘beter samenwerken’, dan krijg je die pijl wellicht nooit in de roos, hoe hard je je boog ook aanspant. Want waarin ligt dat precies? Gaat het over het beter leren kennen van elkaars sterktes en zwaktes? Is de bedoeling om open een mening te durven benoemen tijdens meetings? Hoe duidelijker je het doel in je vizier hebt, hoe beter je als team kan schieten op de roos.
Varieer met tools en werkvormen
Vandaar de dag zijn er eindeloos veel leuke tools, zowel on- als offline. Vermijd evenwel dat je een fool met een tool wordt en stem je tool af op de doelstelling.
Nog een tip: variatie is essentieel. Probeer genoeg af te wisselen in werkvormen om de focus en de betrokkenheid bij je deelnemers of teamleden te behouden. De hele dag stilzitten en luisteren, daar wordt niemand vrolijk van. Maar daar had ik het al eens over in een andere blog.
Meer weten over faciliteren en het kiezen van de juiste werkvormen in jouw team of bedrijf?
> Neem een kijkje in ons opleidingsaanbod. Tijdens onze opleiding ‘faciliteren van groepen’ leren we je er alles over. Of contacteer ons en vraag meer info over ons opleidingsaanbod!
